Troiou-lavar nevez

Had hag all ez i en douar ha ni ganit: Tu mourras sans descendance
Toi et ta semence (sperme) tu iras en terre sans avoir eu d’enfants. (Ploueskad)
Kement-se a zivorfilo o evez: Celà leur mettra la puce à l’oreille.
Troha e eskell d’al labous: Mettre quelqu’ un sous l’éteignoir.
Savet oh war an daol: Vous vous êtes mis un peu en vedette.
Da zutal gand e gezeg brao!: Assez parlé de ces beaux chevaux!
Bremañ e vo taillet e voued dezañ: Maintenant on lui mesurera sa nourriture – on fera attention aux quantités qu’il mange;
E peleh eo chomet an tarlasker-ze?: Où est resté cet indécis?
Ober ar hi distag: Faire le fou (Plougastell – E. Miossec).
Lavig a zo c’hoaz diouz kostez an nor: Il y a encore du mouvement à côté de la porte.
Bremañ eo ret dezañ terri warnañ gand e labour: A présent il doit y aller un peu plus “mollo” avec son travail.
Arabad mond re daer gand al labour: Il ne faut pas travailler trop dur.
An holl ne hellent chom da ober o zreuz war an atant: Tous ne pouvaient pas passer leur vie à la ferme.
Eun toull-kambr o-deus feurmet e Pariz: Ils ont loué une chambre de bonne à Paris.
Stad ebed ne vez greet ouzom gand den: Personne ne nous prête attention.
Poent eo sacha warni paotred!: Il est temps de s’activer les gars!
Sachit warni: Servez vous (à table)
Abatti: Monceau d’arbres abattus.
E kreiz an abatti: In the middle of nowhere (?) ( E gwirionez ema an dra a glasker en eul leh ne vefe ket posub kavoud anezañ….
Lezel an traou e-kreiz an abatti: Laisser tout en plan
Hennez a zo dalhmad o china an dud: Taquiner
D’ar bloaz nevez e vez ar vugale o china eur gwenneg bennag e ti an amezeien: ( China: soutirer, chiner, extorquer. mais aussi aller de porte en porte présenter de la marchandise)
C’hoari e savfez da binvidig- Lakom e savfez da bindividig: Supposons que tu deviennes riche.
C’hoari tro-libo(d) da unan bennag: (eun dro-gamm).
Lakaad ar baz war an hoh: Lakad azamblez traou ha n’ int ket greet an eil evid egile.
Ne astenn kont ebed: Il n’entretient pas la conversation

Mervel a zo divleunia
Evit bleunia kaerroh.

Koll a rit o saoñ
O walhi penn eun azen.

Eno e sehje krohenn eur marh: (avel ha yenijenn a zo war-eun-dro)
N’ eo ket amañ e teujen dacheñch roched: (memez ster)
Kroaz-Doué: Selon V. Favé, le nom du premier dictionnaire donné aux écoliers (1817) qui portait une croix sur sa couverture.
Eun amperfin a zo gantañ: Il sent mauvais
C’hwez an dimezellig a zo gantañ: Il sent bon le parfum. (Ploueskad)
An deveziou aner: Les jours de prestations (à la ville)
Tamm bara aner: Le casse-croûte qu’on envoyait avec soi pour la journée de corvée
Bara seiz eur: Le casse croûte du petit-matin. (Ploueskad)
Eun dervez palarad on-eus greet (Ploueskad): Nous avons eu une sacrée corvée.
Strad koloenn (Bro-Vigoudenn): Femme sale
Eur batatezenn gomiz: Une belle pomme de terre (digne de figurer aux comices agricole)
Pebez patatezenn gomiz!: Quel imbécile!
Kerliñ
: origine: une race de chiens au flair particulièrement développé
Fri kerliñ: Fri furch
Hennez a zo eur fri kerliñ: Celui-là est quelqu’un de curieux
Komprenn: sens ordinaire du français “comprendre” mais aussi en breton avec le sens de considérer. (evezia ouz – arvesti ouz)
Komprenn’ta!: Pense donc!
Eur gazeg nevez am-eus prenet, deus’ta da ober eur homprenn dezi:
J’ai acheté une nouvelle jument, viens donc l’examiner.
An tad-koz, chom a ra d’en em gomprenn e korn an oaled: penser, réfléchir, méditer.
Kondon – Er park-se ez eus kondon: Dans ce champ la couche arable est épaisse.
Kee baz gand an alar, aze n’eus ket kalz a gondon
Konfiteor:
Pa vo eet beteg ar gonfiteor: Quand il sera arrivé là (ce sera suffisant – Idée de ne pas aller jusqu’au bout)
Koñje – N’eus ket a goñje da labourad da zul: Il n’y a pas d’autorisation de travailler le dimanche.
– Kont – Ober a ra e gont da vond: Il a l’intention d’y aller
Penaoz eo paseet kont ganeoh?: Comment cela s’est-il passé?
Kleved – Kleved a ra mad med entent ne ra ket: Il entend bien mais il ne comprend pas.
Ne ro ket da gleved d’e votou: Il ne parle pas assez fort.
Entent ganin, va faotr!: Fais bien attention à ce que je dis (nuance de menace).
Klouarenn: personne à la langue bienveillante et médisante, tour à tour.
Koar.
Koarennet eo al lipig: La sauce s’est durcie (Plouarzel).
Kogn: singe (sens du patron).
Taolom evez, ema ar hogn o tond.
Kaoh-houarn
: Scories. (Cléder)
Koll:
Koll-sound: Amañ am-eus koll-sound: Ici je n’ai pas pied.
Houmañ a zo eur m / vign-gollet: Celle-ci est une enfant gâtée.
N’eo ket koll a gavan diêz, an taoliou-teod a bakan war-lerh an hini eo. (Kastell-Paol);
Kond:
Kondet a fallagriez, a dechou fall: (retors comme pas un)
Korv-sonn, korv-tro: Paresseux.
Hennez a zo eun den kondet: Celui-là est une vermine.
Kouez: lessive – Kouez ar maro: La dernière lessive après décès.
Kounnar:
Gwiska eur gounnar: prendre un air courroucé.
Hennez a wiskas eur gounnar: Il prit un air courroucé.
Kosaad:
N’eo ket kosaad a gavan diêz.
Nann! Fallaad an hini eo.
(a vez klevet ken aliez ha bemdeiz e Ploueskad).
Koust:
Koust – Kae d’an ti-korn da eva eur banne war va houst (à mon compte).
Krampouez:
Liou ar grampouezenn a zo warnañ: Il a un teint brouillé.
Krapa:
En em gleved mad a reont, med a-wechou e sav krapou etrezo: Parfois ils “s’accrochent”.
Krip ha krap:
Ma ‘ z an d’ar baradoz e vezo krip ha krap; (Ce ne sera pas sans difficulté)
Kreski:
Kresket an dud en ti-all: Il y a eu une naissance chez les voisins.
Kouezet eo ar pignon en ti-all (expression vulgaire)
Kregi:
Krog a-walh e-neus!: Il a de quoi faire!
Toull-kurun: petite ouverture dissimulée dans les marécages, apparemment sans fond, faite par un éclair, et remplie d’eau.
Lagan: mauvais goût d’une nourriture.
An tamm kig-se a zo saour al lagan gantañ. (Plouarzel)
Lakad:
Lakit ‘ta e savfe c’hwenn en ho leorou ma tegouezje ho tad war al leh: Reconnaissez que vous seriez sérieusement ennuyé si votre père arrivait sur les lieux.
Lang:
Kavet e-neus e lang da vond kuit: Il a trouvé une “astuce” pour se tirer d’affaire.
Chom war al lann: Ne pas avoir été amenè à la foire aux gages (Skaer)
Kalz mevelien a zo chomet war al lann: Bien des domestiques n’ont pas été embauchés (chômeurs).
Laou:
Eur chaoker laou kriz:d’une avarice sordide.
Lañvarz: étoupe grossière
A-bep-seurt lañvarz traou a zo da werza en ti-ze: On vend toutes sortes de cochonneries dans cette maison
Peseurt lanvarz den eo?: Peseurt doare den eo? – (de quelle étoffe est-il fait?)
Laounedigez – Eur pez laounedigez a zo bet greet din: On m’a fait beaucoup de joies. (Hast a zo bet greet ouzin)
Ne ra laounedigez ouz den.
Lavandur
:
Abred emaom war al lavanduriou er mintin-mañ: Nous sommes de bonne heuer sur pied ce matin.
Lavigad:
N’eo ket maro, lavigad a ra c’hoaz.
Lemm:
An neb a zo lemm beg e deod
A rank beza kaled kostez e benn.
(Ma flemmit unan bennag, gortozit an distro, doare pe zoare!)
Goude ar glaveier eo staget (1) an dour da lenna er foenneg: Après les pluies l’eau s’entasse et forme des étangs.
(1) eo staget ha n’eo ket e-neus eo!
Leh:
N’o-deus leh menet da veza laouennoh: Ils n’ont lieu que d’être réjouis.
N’eo ket brao an ebeulez, med leh dond a zo enni: Elle laisse à désirer, mais elle peut devenir une bonne jument.
Fall eo war al loened er mare-mañ; med n’eus ket leh da fallgaloni koulskoude (pas lieu de)
Leh astenn pe leh-askouez:
Leh astenn a zo lakeet gand ar zae: On a prévu un pli à la robe (pour l’ agrandir).
Leue:
Gand droug ar vuoh ema – Gand droug al leue ema ar vuoh: La vache est prête à avoir son veau.
Va zad a lavare din edo ar vuoh war droug he leue p’edom o tond d’an overenn.
Treiñ al leue diwar e vamm
: Essayer de tromper les autres, les envoyer dans une mauvaise direction, pour y gagner soi-même.
Leun:
Me a zo leun a goz: Je suis trés vieux.
Leve:
En e leve ema: Il est proriétaire de son exploitation
An ti-ze a zo dezañ a-leve. (en propriété)
Lezenner: Celui qui fait les lois, mais aussi un intarissable bavard.
Ro peoh’ta, lezenner! (Cleder)
Me a garfe beza lezenner (député), brasoh e vije bet va fae!
A-likorn
: en diagonale
Treuzet e-neus ar park a-likorn.
Lip ha lip
: penn-da-benn,a-bez.
Eet eo sod lip-ha-lip.
Letirenet
: bara letirenet (poazet fall).
Eun tok letirenet: comportant des taches comme cuites par la sueur.
Kein:
Ober kein hir: Chom a zav gand al labour.
Marh-skalier (marche d’escalier): Pierre sur le côté à l’entrée des cimetières encore appelée: Strob an diaoul
Steki panez
: Battre les têtes des panais l’une contre l’autre pour en débarrasser la terre qui y colle.
N’eo ket brao mond da steki panez pa vez skorn.
Penn-stonn: Penn kaled (Plouarzel).
Strilla:
Strillet on bet gantañ: Il m’a secoué.
Gra eun tamm strill da hennez: Secoue le un peu.
Strob:
Deuet on ha va strob d’am heul: Je suis venu accompagné de mes enfants.
Strollenn: Kordenn golo hag a ya hed-a-hed ar bern kolo (ar goloeg) hag a zalh an “amarrou” da vired outo da vond gand an avel. (Plouarzel)
Kreañsou.
Piou a zesko e greañsou d’ar bugelig?: Qui apprendra les vérités à croire au petit enfant?
Eur gazeg pichar am-eus prenet: “meur a liou dezi
Gwerzet e voe ar vuoh, kordenn hag all.

TRAVAUX PRATIQUES CONCERNANT CES ABUS DE LANGAGE

Difaziit al lavarennou-mañ


– D’an diskar-amzer e vez brao beza war ar mêz. D’ar mare-ze euz ar bloaz e vez eur bern traou mad da zebri; mouar du da skouer: Kavet e vez mouar war an drez
– Edo Yannig oh ober ar valizenn.

-Tad Yannig a oa er mor
– Bez eh-eus amzer Yannig?
– Peseurt kleñved e-neus da grabiser?
– Aer ar mor ennañ c’hwez ar bezin
– N’eo ket permetet d’eur hristen kaoud eur seurt ano.
– An dra-ze am-eus greet evid pinvidikaad va anaoudegez
– Hemañ ne ouie ket petra oa demat na petra oa kenavo.

– Nann, nann, ne oa ket ho fazi.
– Kement-mañ a zo c’hoarvezet bloaz pe zaou war-lerh o eureud.
– Difennet d’ar re dindan triweh vloaz.

– Ar boukl a oa eur blakennig eiz kantimetr war bemp.

– N’am-boa ket, o kuitaad va zi, en em houlennet: “ Peleh ez in da ober an toull?”
– Hir hir e pokas ouz va jod.
– Bleo kistin sklaer evel ma vez gand merhed ar vro-mañ.

– An hini maro n’eus arched ebed gantañ.
– Ar pez a oa en olldiegez va bro
– A-zevri hag a galon digor e oan gand ar bara’ mann.
– Kasit eul lizer din.
– Degasit dezañ eur gerig.
Deus’ta ganeom da gemer eur banne.
– Va gwele am-eus greet.
– Ar romant-se a oa bet dilezet war estajerennou an armel levriou
– Lufr al luhskeudenn a zañse en heol war ar grouan.
– Plijoud a ree dezañ dizolei henchou dianao
– Sevel a reas dousig, oh astenn e izili.

– Heuliaa reas Straed Roazon o selloud ouz an talbennou.

– Butunia ree forzpegement evid laza an amzer.

– En em servijit.
– Eur horf dreist a oa ganti.
– Arabad c’hoari e amourous.
– En e azez e selle ouz ar gador.
– Kroget he-doa ar soubenn da drenkakenetrezo.

– Glasoh e vez bepred ar geot er prad e-kichenn
– Goulenn a ree aliëz skoazell digant an alkool
– Chom a reas martezeüz
– Erruet e oa diwezad e Pariz abalamour da zale he zren.

– Difennet groñs eo ouzin ober eur hammed a-dreuz.
– Eun ael euz an aotrou a oa deuet d’e weled.
– An harzou etre Breiz-Izel ha Breiz-Uhel a ya euz Gwened da Sant Brieg.
– Azezaa reas war ar geot.
– Me am-eus bet eur bern darempredou gand eur bern tud.
– Bevet em-eus evel-se va-unan, hep den da gomz gantañ.
– Tintin Jani, c’hoar an aotrou Pennavel, a zo moereb Kolaz.

– Peleh ema al leor galleg?: ema war an daol.
– Peleh ema ho penn? ema war va divskoaz.

-Troet eo ma daoulagad war-du ma bed diabarz.
– Pa reot eur gambr-gousket, digorit ar prenest da gentañ. Ober a reot ar gwele neuze.
– Mall am-eus da gaoud euz ho kelou
– D’an eur-ze e teu ar gazetenn hag al lizerou.
– Pe oad oh-eus? – Triweh vloaz am-eus.
– Va henteliou am-eus desket beteg penn va bizied.
– Perag ha penaoz eo bet lakeet war droad ganin ar rummad leoriou am-eus anvet “Danevellou”.